ADHD en cafeïne: Oppepper of valkuil voor vrouwen met ADHD?

Voor veel mensen is een kopje koffie in de ochtend een vast ritueel. Even wakker worden, de dag rustig beginnen. Maar als je ADHD hebt, en zeker als vrouw, kan cafeïne net een ander effect hebben dan je gewend bent. Misschien merk je dat je na een kop koffie juist rustiger wordt. Of dat je later op de dag prikkelbaarder bent, slechter slaapt of je hoofd moeilijk leeg krijgt. Wat doet cafeïne nou precies in het lichaam van een vrouw met ADHD? En hoe zit het met energiedrank, dat steeds populairder wordt? In dit artikel lees je hoe cafeïne werkt, wat het doet met je focus, stemming en slaap, en waarom vrouwen met ADHD hier extra gevoelig voor kunnen zijn.

Wat is cafeïne eigenlijk?

Cafeïne is een stimulerende stof die van nature voorkomt in onder andere koffie, thee en chocolade. Ook wordt het toegevoegd aan energiedrankjes zoals Red Bull of Monster. Het werkt in op je centrale zenuwstelsel en zorgt ervoor dat je alerter wordt, je concentratie tijdelijk verbetert en vermoeidheid onderdrukt wordt.

Bij mensen zonder ADHD zorgt cafeïne vaak voor een kleine ‘boost’: meer energie, sneller denken, even doorwerken. Maar bij mensen met ADHD, en vooral bij vrouwen, kan het effect verrassend anders zijn.

Hoe werkt cafeïne dan bij vrouwen met ADHD?

ADHD gaat gepaard met een andere werking van bepaalde neurotransmitters in de hersenen, zoals dopamine en noradrenaline. Deze stoffen zijn belangrijk voor focus, impulsbeheersing en stemming. Cafeïne heeft invloed op deze neurotransmitters, en dat verklaart waarom het effect bij ADHD anders kan uitpakken dan bij iemand zonder ADHD.

1. Meer rust of juist onrust?

Sommige vrouwen met ADHD merken dat ze zich rustiger voelen na een kop koffie. Dat klinkt tegenstrijdig, maar het is te verklaren: cafeïne stimuleert de afgifte van dopamine, wat bij ADHD juist helpt om beter te kunnen focussen. Hierdoor kan een kleine dosis cafeïne helpen om je aandacht bij één taak te houden, in plaats van te blijven springen tussen allerlei gedachten.

Maar daar zit ook een kanttekening bij. Te veel cafeïne kan juist weer leiden tot overstimulatie. In plaats van meer focus voel je je opgejaagd, nerveus of geïrriteerd. En bij vrouwen, die vaak extra gevoelig zijn voor hormonale schommelingen, kan dit effect per dag verschillen.

2. Cafeïne en prikkelbaarheid

Prikkelbaarheid is een veelvoorkomend symptoom bij vrouwen met ADHD, zeker rond hormonale momenten zoals menstruatie of menopauze. Cafeïne kan dit versterken. Je zenuwstelsel wordt extra geactiveerd, waardoor je sneller reageert op geluiden, emoties of spanningen in je omgeving.

Heb je last van stemmingswisselingen, dan kan het helpen om te onderzoeken hoeveel cafeïne je binnenkrijgt. Niet alleen uit koffie, maar ook uit thee, chocolade en energiedrank.

Energiedrank en ADHD: extra risico

Energiedranken bevatten vaak meer cafeïne dan koffie, én ze zitten boordevol suiker en andere stimulerende stoffen zoals taurine. Voor vrouwen met ADHD kan dit een explosieve combinatie zijn. De snelle piek in energie zorgt misschien even voor focus of drive, maar de crash daarna kan heftig zijn.

Bovendien werken energiedranken vaak langer door dan je denkt. Daardoor kun je ’s avonds moeilijker tot rust komen, wat weer leidt tot slaapproblemen – en bij ADHD is slaap al een kwetsbaar punt.

Hormonen, cafeïne en ADHD bij vrouwen

De invloed van cafeïne is niet altijd hetzelfde je hormonen spelen mee. Oestrogeen beïnvloedt hoe snel je lichaam cafeïne afbreekt. Tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap of overgang kan je gevoeligheid dus veranderen.

Tijdens de tweede helft van je cyclus (na de eisprong) blijft cafeïne vaak langer in je bloed, wat kan leiden tot meer spanning of slapeloosheid.
Tijdens de overgang kunnen hartkloppingen of onrust door cafeïne sterker worden ervaren.
Bij gebruik van anticonceptie breekt de lever cafeïne trager af, waardoor dezelfde hoeveelheid sterker aanvoelt.

Voor vrouwen met ADHD, die vaak al te maken hebben met hormonale schommelingen en prikkelgevoeligheid, kan dit effect extra merkbaar zijn.

Slaap, ADHD en cafeïne: een lastige combinatie

Een van de grootste nadelen van cafeïne bij ADHD is de invloed op de slaap. Vrouwen met ADHD hebben vaak moeite met inslapen, doorslapen of uitgerust wakker worden. Cafeïne versterkt dit probleem, zeker als je het in de middag of avond drinkt.

>>> Meer lezen over slaap: Perfect slapen in 7 stappen

Het effect van cafeïne kan tot wel 6 tot 8 uur aanhouden. Dat betekent dat een kopje koffie rond 15:00 uur je nachtrust flink kan verstoren. En slechte slaap heeft direct invloed op ADHD-symptomen: je wordt sneller afgeleid, kunt minder goed plannen en raakt emotioneler.

Wat kun je doen?

Elke vrouw met ADHD is anders, dus het is belangrijk om goed naar je eigen lichaam te luisteren. Hier zijn een paar praktische tips:

Beperk cafeïne na de lunch: Probeer geen koffie, thee of energiedrank meer te nemen na 14:00 uur.
Let op verborgen bronnen van cafeïne: Denk aan cola, energierepen, bepaalde pijnstillers of ijsthee.
Kies voor alternatieven: Drink kruidenthee, cafeïnevrije koffie of water met een smaakje voor een frisse boost zonder bijwerkingen.

Merk je dat cafeïne je onrustiger maakt, je slaap verstoort of je prikkelbaarheid verhoogt? Dan is het de moeite waard om te minderen of tijdelijk helemaal te stoppen met producten waar cafeïne in zit. Kleine aanpassingen kunnen al een groot verschil maken in hoe je je voelt, denkt en reageert.

ADHD en cafeïne: Balans is het sleutelwoord

Cafeïne is niet per se slecht te noemen, maar het is wel goed om bewust om te gaan met de hoeveelheid die je binnenkrijgt zeker als je ADHD hebt. Voor sommige vrouwen met ADHD werkt een klein beetje koffie juist helpend. Voor anderen is het funest voor hun rust, prikkelverwerking en slaap.

Boekentip: Boek over ADHD bij vrouwen

De onzichtbare strijd van vrouwen met ADHD

Bekijk het boek hier bij Bol.com

Door uit te proberen, te observeren en eventueel te overleggen met een professional, kun je ontdekken wat bij jou past. En dat is precies waar het bij ADHD om draait: jouw unieke brein leren kennen, begrijpen en ondersteunen op een manier die voor jou werkt.